(Cadn.com.vn) - Trong rất nhiều quà tặng của thiên nhiên dành cho Hội An thì Cù Lao Chàm được nhận một đặc ân lớn. Giữa trùng khơi ấy chính là xứ sở của chim Yến với sản phẩm yến sào-thực phẩm có giá trị dinh dưỡng và kinh tế rất cao. Song để có được sản phẩm quý này, những người thợ khai thác Yến đã phải lao động nhọc nhằn, thường đối mặt với hiểm nguy.

Hơn 1 tiếng rưỡi vượt qua 11 hải lý, con tàu đưa những người thợ khai thác Yến đã cập đảo Cù Lao Chàm. Sương sớm chưa tan, hang yến hiện ra sâu hoắm giữa các vách đá Granite lớn, dựng đứng. Chim yến thường làm tổ, đẻ trứng ở những vị trí cheo leo, hiểm trở, tránh sóng biển, gió lùa. Vì vậy, để khai thác, đội thợ phải dựng một giàn tre. Trong diện tích nhỏ hẹp, nhiều ngóc ngách, thợ khai thác Yến vừa phải dùng sức lực, vừa phải quan sát, dự tính chiều dài từng cây tre để tạo kích thước phù hợp cho khung giàn. Những cây tre già, nặng trĩu được nâng bổng, đưa vào hang. Tre đưa lên tới đâu, anh em phối hợp ráp nối, cột chặt giàn tới đó.

Ở nhiều vị trí, người làm giàn phải đu mình một cách khéo léo, bám vào các thân tre khác hoặc áp sát người vào vách đá mới có thể buộc giàn... Một bộ khung giàn đặc biệt được hình thành, chông chênh trong một địa thế hiểm trở. Những người thợ khai thác yến sẽ men theo giàn thang ấy để gỡ tổ. Vì vậy, việc làm một giàn thang đúng kỹ thuật luôn là yêu cầu cao nhất trong quy trình khai thác. Ông  Nguyễn Văn Sơn-thợ khai thác yến Cù Lao Chàm, Hội An cho biết: "Phải làm giàn ri mới lấy yến được. Và cái vật liệu của cái thang  phải là tre và mây thôi. Vì cây tre mình làm theo ý muốn của mình là vô những ngóc ngách khó hoặc là mình uốn cong theo chiều đá được; còn thí dụ mấy vật liệu khác như sắt, gỗ thì không theo ý muốn mình được. Phải làm cẩn thận bởi chỉ sơ hở một chút sẽ dẫn đến tai nạn ngay".

 Ở các địa điểm không thể tiếp cận bằng giàn thang, người thợ phải dùng sào dài, gắn với các dụng cụ cần thiết để chọc vớt. Tại nhiều hang nhỏ hẹp, đường vào không thuận lợi, thợ khai thác phải dùng dây thừng làm ròng rọc hoặc bắc thang bên sườn núi mới có thể vào bên trong. Những hang yến này thường thiếu ánh sáng và rất trơn trượt, ẩm ướt do phân chim và rêu bám phủ, đáy hang sâu hoắm, có nhiều ghềnh đá. Chỉ cần sơ sẩy một chút, tính mạng người thợ sẽ gặp nguy hiểm. Thực tế, để lấy được tổ, thợ khai thác phải treo mình trên mấy chục mét cao, có khi phải thòng dây đu xuống lòng hang hoặc nằm vắt vẻo trên thân tre, lách mình qua các khe hẹp dựng đứng. Ông Nguyễn Văn Liêm, thợ khai thác yến, nói: "Yêu cầu của việc khai thác yến phải làm sao lấy được toàn bộ tổ yến được nguyên xi, vừa đảm bảo tính mạng con người nên chúng tôi phải từ từ và đồng thời làm cái gì chắc cái nấy".

Khai thac yến ở các vị trí cheo leo mạo hiểm.

 Trong số các anh, người nhiều nhất đã vài ba chục năm gắn bó với nghề. Sau hai mùa khai thác họ ở lại đảo canh giữ, bảo vệ hang yến, kể cả khi mưa gió, giá rét hoặc lễ, tết, đề phòng kẻ xấu xâm nhập trộm cắp, dẫn dụ hoặc phá hoại đàn yến. Ở đây, anh em luôn phải tiết kiệm nhu yếu phẩm, nước ngọt, xăng dầu, tự bảo trì các thiết bị máy móc. Cách trở biển cả, những khi bão to sóng lớn liên hồi, họ có thể bị cô lập hoàn toàn.

Ông Lê Bình-Đội trưởng Đội Quản lý và khai thác yến thành phố Hội An cho biết: Những năm gần đây, thành phố Hội An đang từng bước đa dạng hóa hình thức tiêu thụ yến sào. Ngoài việc quảng bá, thành phố đã mở 3 điểm bán lẻ Yến sào và duy trì mối quan hệ với các khách hàng truyền thống để bán lẻ các sản phẩm đã qua tinh chế. Thông qua liên kết với các doanh nghiệp lữ hành, du lịch dịch vụ, địa phương đưa sản phẩm yến sào vào các chương trình dịch vụ ẩm thực hoặc giới tại các sự kiện, lễ hội văn hóa, du lịch. Mới đây, Đội khai thác yến thành phố Hội An đã hoàn thành việc khai thác yến sào vụ 1 năm 2015, với sản lượng đạt hơn 700 kg tổ yến.

Do chỉ khai thác 2 vụ nên tổ yến to, dày, đồng đều, đạt chất lượng cao với nhiều loại yến giá trị như Hồng Huyết, Yến Quan, Thiên, Bài, Mảnh, Chân, yến Địa... Hiện nay, địa phương đang đẩy mạnh cải tiến mẫu mã, bao bì và đa dạng sản phẩm chế biến từ tổ yến để phục vụ nhu cầu của khách hàng. Phấn đấu từ nay đến cuối năm 2017, Hội An sẽ hình thành hoàn chỉnh hệ thống cửa hàng bán lẻ, nhà hàng liên kết giữa đại lý phân phối và người tiêu dùng, đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, cải tiến một số công nghệ trong chế biến, bảo quản để phục vụ nhu cầu của khách hàng trong và ngoài nước. Là chủ nhân của nguồn thực phẩm giá trị này, nhiều năm qua, Hội An luôn chú trọng các biện pháp quản lý, bảo vệ, tích lũy kinh nghiệm chăm sóc chim, khai thác tổ của tiền nhân. Các hang đều được bảo vệ quanh năm, kể cả khi lễ tết hay trời mưa gió, giá rét...

Khéo khen cho ai đã gọi cái tên "Vàng trắng" để nói về giá trị của tổ Yến sào Cù Lao Chàm, Hội An. Mỗi ngày loài chim đáng thương, đáng quý này đang cần mẫn kết tinh một phần máu thịt của mình để đem đến những sản phẩm quý giá, bổ dưỡng. Và trong hành trình chăm sóc, bảo vệ và khai thác yến sào, những người thợ say mê loài chim này đã không ngại gian khó, hiểm nguy, lặng thầm góp sức làm đẹp giàu cho vùng đất Hội An nói riêng và xứ  Quảng nói chung.

Lê Hiền